İnsan Davranışını Anlamak: Muhakkak Okunası 14 Sosyal Psikoloji Kitabı
- Dr. Özge Kantaş
- 12 Eyl 2024
- 7 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 25 Mar
Sosyal psikoloji ve kişisel gelişime dair elimde derli toplu bir kitap listesi olsun isteyenler burada mı?
Belki Kendine Psikolog 101: Sosyal Psikoloji kursunun ilk şubesine katıldınız ve daha fazlasını okumak istiyorsunuz. Belki ilk şubeye katılamadınız ama ikinciye kaydoldunuz ve o sırada bir şeyler okuyayım diyorsunuz. Belki henüz karar vermediniz KP101 için, ya da şartlar şu an sizin için elverişli değil ve bunu da kaçıracaksınız ama istiyorsunuz ki bir yerden kendi hızımda başlayım ve yine de güvenilir kaynaklarım olsun, böylece merak ettikçe açıp okuyayım diyorsanız buradan buyurun.
Aslında zaten biliyorum ama okumalara doyamıyorum, bu alanda biraz daha derinleşmek ve bilgi sahibi olmak, kendimi geliştirmek istiyorum diyorsanız yine doğru yerdesiniz. Yok, ben okumayı değil, dinlemesini severim diyorsanız o da olur. Ben bu listeyi Instagramda paylaştığımda harıl harıl listeyi eline toplamaya başlayanların söylediğine göre listedeki tüm kitapları, Storytel ya da Audible farklı sesli kitap uygulamalarından da Türkçe ya da İngilizce dinleyebiliyormuşsunuz. Keşke biri bize sponsor olsaydı ama değil, biz biraz bedavadan reklam yaptık :) Maksat sosyal psikolojiye dair kitaplar okunsun, dinlensin, tartışılsın ve insan davranışına dair kavrayışımız artsın.
Bu listenin böylesi detaylı halini KP101'in ilk mezunlarından sevgili Rayka Nayır ile yaptık. Rayka, editörlük becerilerini sosyal psikoloji bilgisiyle böylece harmanlayınca, ekibin içinde de kendine hemen yer buldu. Sosyal psikoloji yapmak istediğiniz her şey için harika bir araç çünkü, mesleğiniz ne olursa olsun. Amacımız bilgi yayılsın, çoğalsın. Hatta listede yer alan yazarların farklı platformlardaki bazı içeriklerini eklemeyi de unutmadık.
Çünkü neden olmasındı? Çünkü neydi mottomuz?
BEST RESERACH IS ME RESEARCH. – EN İYİ ARAŞTIRMA KENDİNİ ARAŞTIRMA.
Bu kitaplar kim bilir sen kendini araştırırken nelere denk gelecek.
WHY WE DO WHAT WE DO: Nereden, nasıl başlayayım diyorsanız kesinlikle Edward L. Deci’nin WHY WE DO WHAT WE DO adlı kitabı ilk tercihiniz olsun derim. Self-Determination Theory'nin kurucularından canım hocam Dr. Ed Deci yazmamış, akıtmış, damıtmış, döktürmüş. İnsanın özgürlüğü içinde bulunduğu her durum için seçme hakkında yatar, der Ed. Sınırlar, kabuller, denetlendiğimiz ve ketlendiğimiz yerler, korkular, arzular, coşup taştığımız ortamlar ve daha fazlası burada bence. Yüz kere daha okusam okurum. Neyi niye yapıyorum sorusu her sabah kendime sorduğum sorudur zira! Türkçesi yok. Çevrilse şahane olur demiştim hikayelerde paylaşırken. Hemmmeeen bir gönüllü yazmış, hocam hadi yapalım diye. Ay bakarsınız çevirisi de çıkar yarın öbür gün elimizden ;)
2. ŞEYTAN ETKİSİ / THE LUCIFER EFFECT: Sabahattin Ali’nin İçimizdeki Şeytan adlı kitabındaki edebi güzelliklerin bilimsel karşılıkları adeta. Nasıl da kötüyüz ve nasıl da iyiyiz? Tabii ki Philip Zimbardo’dan. Hani şu Stanford Hapishane Deneyini yapan dünyaca ünlü psikolog var ya bize şunu gösteren: İnsanlar gerekli şartları, ortamları bulurlarsa, o role rastgele bile atansalar, zalim de olabilirler mağdur da. Hah o kişi. O deneyden bağımsız ama ilişkisi olarak bu kitabını The Lucifer Effect adıyla İngilizce olarak da bulabilirsiniz. Sosyal psikolojiyi Türkçe çevirmek zordur ama ODTÜ çıkışlı bir sosyal psikolog olan Canan Coşkan için pek de zor olmamış, tuğla gibi bir kitabı su gibi çevirmiş. Türkiyedeki satışları ne durumda bilmiyorun ama tabi ki de böyle bir konu burada NY Times Bestseller olacaktı!
3. İKNANIN PSİKOLOJİSİ / INFLUENCE: THE PSYCHOLOGY OF PERSUASION : Tek kelimeyle tam bir klasik, çünkü konumuz sosyal etkiler. Neye ikna oluyoruz? Nelere, nasıl düşüyoruz? Nelere kapılıyoruz? Neler bizim duygularımızı, düşüncelerimizi, davranışlarımızı (3D) değiştirmede etkili? Nelere ikna oluyor, nelere olmuyoruz? Biz peki başkalarını nasıl ikna ediyoruz? Türkçe’ye İknanın Psikolojisi adıyla çevrilmiş bu eser, her daim çok okunanlar listesinin başında.
4. HIZLI VE YAVAŞ DÜŞÜNME / THINKING FAST AND SLOW : Kitabın yazarı Daniel Kahneman, Nobel Ekonomi Ödülü alan ilk ve tek psikolog (2002). 2024 yılında daha birkaç ay önce kaybettiğimiz canımız Kahneman, 2011 yılında yayınladığı bu kitabında iki farklı düşünce yapımızdan (hızlı/otomatik ve yavaş/niyetli) bahsediyor. Sistem 1 ve Sistem düşünce biçimi, 2. St John Fisher Üniversitesinde anlattığım sosyal psikoloji derslerinde öğrencilerimin en sevdiği top 3 kuramdan biri de budur. İlki tabi ki Self-Determination, yani Öz-Yönetim. Ve tahmin edebileceğiniz gibi bunlar el ele de gider. Çünkü insanın kendini yönetebilmesi için önce varsayımlarını, ezberlerini, otomatik pilot düşüncelerini de anlaması lazım. Bu iki düşünce sisteminin hayatımızı nasıl kolaylaştırdığını ve aynı zamanda bir o kadar da başımıza ne çoraplar ördüğünü bilmenizi isterim. Kitabı okudukça günlük hayattan politik seçimlere, para harcama davranışından romantik ilişkilere kadar a-ha anlarınız çok olur.
5. SOSYAL HAYVAN/ THE SOCIAL ANIMAL: Yine ödüllü bir kitap. Uzun uzun anlatmaya gerek yok, neticede hepimiz sosyal bir hayvanız. Ama bi okuyun hakikaten niye öyleyiz!
6. THE RIGHTEOUS MIND: Yine bir başka canım ciğerim sosyal psikolog Haidt abimiz toplumsal diyalog konusunda güzel şeyler yazıyor. Son günlerde kendisini Anxious Generation kitabıyla da çokça duyuyor olmalısınız. Ay duyun çünkü … Sosyal medya, telefon ve tablet kullanımı, gençleri nasıl olumsuz etkiliyor ve kaygılarını artırıyor meselesine adadı son günlerde kendisini haklı olarak. Tamam biraz aşırı genellemeler yapıyor bu abi ama ağzı güzel de laf yapıyor. Kendisini ilk olarak 2020 yılında Amerikan Grup Psikoterapileri Derneğinin yıllık toplantısında New York'ta canlı dinleme şansı bulmuş ve tanışmıştım. Dinleyin isterim.. Gen Z'den girdi, grup dinamiklerinden çıktı, demokrasiye bağladı cuk diye.
7. SCARCITY: Kıtlık bilinci ööööyle “ve öyle de oldu” afirmasyonları ile bitmiyor arkadaşlar. “Yahu niye böyle oldu?” konusundaki kavrayışınızla bitiyor. Sosyal etki prensiplerinden birisidir kıtlık ilkesi. Kıt kaynaklar bizi hareket geçirir. Bazen yardımlaşmak bazen savaşmak için. Cialdini'nin kitabında zaten kıtlık meselesinin reklamcılıkta nasıl ikna amaçlı kullanıldığını okumadıysanız da mesela hayatınızda bir kere olsun üç harfli ucuz marketler zincirlerinin yaptığı aldın aldın, bugün var yarın yok kampanyalarına kredi kartınızı kaptırdıysanız, neden bahsettiğimi bilirsiniz. Para, zaman ve bilumum kaynakları kullanırken davranışsal iktisat okumak isteyebilirsiniz.
8. GRIT: Yine eğitimcilikten girişimciliğe, askeri okul seçmelerinden kişisel gelişime böyle bir sebat etkisi nedir merak ediyorsanız bu çok iyi kitap ve sağlam araştırmalara dayanıyor. Tabii biraz popüler kültürle beraber overrated. Yani disiplin yeteneği döver teması hâkim ama kan-ter-gözyaşı yerine daha şefkatli bir yerden okursanız, olmuyor sandığınız şeylerin tutarlı ve sabırlı emekle olabileceğini görürsünüz.
KP101de de hep söylerim, benlik dediğimiz şey olmayacak işler müessesesi. Yeter ki biz kendimize yeni oyunlar kurgulayalım.
9. THE POWER OF US: Sosyal kimlik meselesi mühim. Sen kimsin sorusu sadece sosyal psikolojinin değil bence hayatın en zor sorularından biri. Bu aidiyet, kimlik, benlik işlerini çok anlatıyor Jay. Hatta Instangram hesabından takip edin isterseniz.
Ve hatta Substack üzerinden bültenine de abone olun derim ben.
Hatta hatta artırıyorum, bence by New York University profesörü Linkedin hesabını da çok iyi kullanıyor.
10. MUTLULUK VARSAYIMI / THE HAPPINESS HYPOTHESIS: Bir başka Haidt baş yapıtı önerisiyle karşınızdayım: Mutluluk Varsayımı. Kitap Martin Seligman'ın sunumuyla.. Kendisi de pozitif psikolojinin kurucularından ve APA'nın efsane başkanlarındandır. Yani pek öyle kolay değil Marty'e kapak görüşü yazdırmak. Kadim bilgelikte modern gerçekliği bulmak gibi bir sosyal psikolojik vaadi var bu kitabın.
11. JOB THERAPY: Sosyal biliş ve sosyal algı çalışan şu ana kadar önerdiklerime görece yeni nesil sosyal psikologlardan Tessa West ise iş hayatına dair çok güzel deneyler yapar, kitaplar yazar, röportajlar verir.
Onu da şöyle takip ediverin bence https://www.instagram.com/west.tessa/
12. DÜNDEN BUGÜNE İNSAN VE İNSANLAR: Bize ders kitabı ver hocam şöyle baştan sona sosyal psikolojinin ABC'sini okuyalım derseniz yerine yenisi zor gelir bir eser diyeyim. Çiğdem Kağıtçıbaşı...
Ben de Türkiye'de Türkçe ders kitabı olarak bu kitabı kullanıyordum. Çiğdem Hoca, Batı psikolojisinin kendini, bağımsızlığı ve özgüveni kırılgan bir pompalanmışlıkla verişinin karşısında Doğudan çok güzel örnekler çıkartmış nadir ustalarımızdan. Daha sonra, Çiğdem Hocanın vefatıyla Zeynep Cemalcılar hocanın düzenlemeleriyle çıkmaya başladı kitabın yeni baskıları.
THE ART OF INSUBORDINATION: Çok sevdiğim bir sosyal psikoloji profesörü olan Todd bu kitabında itaatsizliğin bir sanat olduğunu söylüyor. Eğer daha önce hiç isyan pratiğiniz olmasıyda, yaratıcı protestolarla sesinizi duyurup adalet için risk alırken kendinizi ve toplumu koruyabilmenin yollarını arıyorsanız bu kitap iyi bir başlangıç olabilir. Söylenip söylenip geçmek yerine bir sanat olarak, disiplinli bir itaatsizlikle, içerden değişim yaratmanın yolları çok basit bir dille anlatılıyor bu kitapta. Çaresiz hisseden, biz ne yapabiliriz ki diyenler için olduğu kadar gücünü, enerjisini ortaya koymaktan çekinmeyen ama yaptıkları ile amaç ve sonuçları uyuşuyor mu diye bakmak isteyenler için güzel bir kaynak.
14. SOSYAL ETKİLER KİMİ NASIL ETKİLER? Tutumlar ve etkiler deyince de tabii ki Nuray Hoca ve kitapları... Hem yüksek lisans hem doktora da kendisinden kendisinden ODTÜ'de birçok ders alma fırsatım olduğu için çok şanslıyım bence.
Okuyun bakalım kim kimi nasıl etkiler :)
KP101'in de üç 3 ana temel parçasından ikincisidir sosyal etkiler konusu. 11 dersten 4ünü sadece buna ayırırım ikinci ayakta. İlk ayak ne mi? Tabi ki sosyal bilişler. Bir dört ders rahat ona gider daha ilk başta. Son ayak ise sosyal ilişkiler. Bu ikisine dair doğrudan bir kitap yok bu listede ama orayı da boş koyamazdım. Ben de makale bıraktım aşağıya..
Sosyal Bilişler ve Sosyal İlişkiler:
Bu listenin üzerine bir tanecik master tez hocam Olcay İmamoğlu'nu da paylaşmazsam olmazdı. Türkçe kitaptan ziyade, Olcay Hoca daha çok makale yazmıştır.
Hizmet ayağınıza geldi. Keşke yazarlarından biri ben olsaydım dediğim bir kendini kavrayış makalesidir. Emre Selçuk ve Gül Günaydın yine Türkiye'nin güzide gelişimsel sosyal psikologlarındandır. Veya sosyal gelişim psikoloğu mu demeliydim? Çok güzel kesişimler bunlar. Bu makaleyi lütfen okuyun, okutun:
Özgün Benliğin Yordayıcıları Olarak Kendileşme ve İlişkililik: Cinsiyetin ve Kültürel Yönelimlerin Ötesinde
Hazır başlamışken Olcay Hoca ile birlikte yazdığımız makalemi de iliştiriveriyorum hemen buraya:
Dengeli Benlik Yönelimleri ile Esenlik Arasındaki İlişkide Egosistem – Ekosistem Motivasyonlarının, Aşkınlığın, Özşefkatin ve Tükenmişliğin Rolü: Akademisyenler Üzerinde bir Model Sınaması
Biz bu makalede akademisyenleri ele aldık ama bulgularımızın sadece akademisyenlere özgü değil. Bilakis herhangi bir meslek veya çalışanlar grubu için de geçerli olabileceğini düşündüğümüz model, birçok uzmanlık alanını kapsayıcı olabileceği varsayımıyla akademisyenler üzerinde sınandı. Siz okurken ister evlilikten tükenmek, ister ebeveynlikten, ister işten güçten diye okuyun.
Ufak bir Google search ile Olcay Hocamın erişime açık diğer makalelerini bulup muazzam derinlikte okumalar yapabilirsiniz. Benden söylemesi.
Eğer ben bunların hepsini okurum ama biri de bana derli toplu anlatsın diyorsanız KP101 Sosyal Psikolojiye katılmaya hazır olabilirsiniz aslında.
Akışımız aşağıdaki gibi. Biz aktıkça sen de kendine, duygularına, düşüncelerine ve davranışlarına akacak, hayatının akışına dair kararlar alır, deneyler yapar ve kendi kendine yardım yataklık edersin. Dere yatağı gibi. Tıpkı bir nehre yolunu veren o yatak gibi, kendine dair akışı sağlamanın bilimsel çerçevesini şamatalı bir yolla öğrenirsin.
Sosyal Bilişler:
Ders 1: Hayata Dair Bazı Büyük Fikirler ve Araç Gereçler
Ders 2: Bazı Sosyal Bilişler: Hayaller ve Gerçekler
Ders 3: Bazı Atıflar ve Tutumlar: Attıklarım & Tuttuklarım
Ders 4: Bazı Yargılar ve Çıkarımlar: Affettiklerim & Elde Ettiklerim
Sosyal Etkiler:
Ders 5: Bazı Uydum Akıllarım: Boyun Eğdiklerim, Razı Olduklarım, Uyum Sağladıklarım
Ders 6: Bazı Düştüğümüz Sosyal Etkiler: İkna, Propoganda ve Grup
Ders 7: İçimizdeki ve Dışımızdaki Bazı Küçük Büyük Grup Dinamikleri
Ders 8: Bazı Denetimler ve Yönetimler: Motivasyon, Güdülenmeler ve Güdük Kalışlar
Sosyal İlişkiler:
Ders 9: Bazı Önyargılar, Kalıplar, Öfkeler, Arzular, Korkular
Ders 10: Bazen İtimler, Bazen Çekimler ve Yardım Etmeler
Ders 11: Kendini İdareli Kullanmak ve Sürdürülebilirliğe Dair Bazı 4 Yapraklı Yonca Şeyler: Para, Sağlık, İlişki, Benlik
Aşağıda kursa dair daha fazla bilgi bulabilir ve bekleme listesine adını yazdırabilir veya yaklaşan KP 101 kampına kaydolabilirsin.
Zaten kaydolduysan, e o zaman hadi kitap listesinin keyfini çıkar ve okuduklarından çağrışanları benle de paylaş lütfen.
Yorumlar